Durf

Gegevens

Gepubliceerd op zondag 20 maart 2022 13:51

Geschreven door Martin Mellens

Een apart aspect van het schaken is dat de spelers remise kunnen aanbieden. Dit brengt zo zijn eigen problemen met zich mee. Moet je het aannemen of niet? In onderstaande stelling bood mijn tegenstander remise aan. Na tien minuten denken besloot ik het aan te nemen. Ik werd door mijn duidelijk opgeluchte tegenstander nog net niet uitgelachten, maar veel scheelde het niet. Dit zet je aan het denken.

Eerst de objectieve analyse: zwart staat beter tot gewonnen. De computer geeft een waardering van -1. Hij heeft een paard en een loper voor een toren, de betere pionstelling en zijn stukken staan actiever. De witte koning staat vrij onveilig en de witte pionnen op de damevleugel kunnen niet opgespeeld worden. Aan de andere kant is ook niet duidelijk te zien hoe zwart verder moet komen. Zowel de witte als de zwarte stukken hebben niet veel aanknopingspunten. Er is nog een lange weg te gaan tot de winst, maar zwart had moeten doorspelen. De truc is globaal gesproken met de twee stukken de vijandelijke toren te overbelasten, zodat je enkele pionnen kunt snoepen.

Waarom neem je remise aan, terwijl je zelf ook wel ziet dat je beter staat? Dit heeft te maken met het verloop van de partij, de vorm van de dag en je persoonlijke karakter. In deze partij had ik slecht tot verloren gestaan. Een remise voelt dan al als een overwinning. Ik zag die avond bovendien weinig en had moeite varianten goed door te rekenen. De stelling biedt geen duidelijke aanknopingspunten. Het vooruitzicht nog een uur te moeten breien aan een stelling terwijl je niet lekker in je vel zit was niet echt aanlokkelijk. Een laatste punt is dat ik slecht tegen mijn verlies kan. Dit houdt in dat ik verliezen erger vind dan niet-winnen. Remise voelt dan als het halve ei boven de lege dop.

Niet willen verliezen is een goede eigenschap voor een sporter, maar angst voor verlies een slechte. Bij het schaken brengen scherpere systemen en zetten meer kansen op verlies, maar ook op de winst. Natuurlijk wil je de meest zekere weg naar een resultaat vinden, maar op een gegeven moment is deze hang naar zekerheid niet productief meer. Als je altijd risico’s wilt uitsluiten, zullen veel partijen in remise verzanden. Nog belangrijker is dat je bepaalde stellingen ook nooit zult leren spelen, omdat je ze vanwege het mogelijke risico al mijdt. Af en toe moet je een sprong in het diepe durven wagen.

Remise aannemen terwijl je beter staat is een klassiek geval van resultaat op de korte termijn ten koste van de lange termijn. Je hebt een half punt, maar je leert er niet beter van schaken. Het was leerzaam geweest om te proberen met zwart de stelling te winnen. Om te kunnen winnen, moet je ook kunnen verliezend. Durf te verliezen, wordt voortaan mijn motto.

Instorten

Gegevens

Gepubliceerd op maandag 13 december 2021 18:10

Geschreven door Martin Mellens

Magnus Carlsen heeft zijn wereldtitel geprolongeerd. Volkomen verdiend. Hij was volgens de commentatoren beter voorbereid en wist stellingen op het bord te krijgen die hij beter beheerste dan de uitdager. Dit betaalde zich uit in de tweede helft van de match. Uiteindelijk werd het 7,5 – 3,5.

Breekpunt was de spectaculaire zesde partij. Na 136(!) zetten wist Carlsen te winnen. Nepomniatsji kwam goed uit de opening en ging het gevecht aan. In een gecompliceerd middenspel maakten beiden fouten. In het eindspel bleek de kracht van Magnus Carlsen. Door goed maneuvreren wist hij zijn kansen optimaal te benutten. Dat bleek het verschil tussen de wereldkampioen en de uitdager. Carlsen wist nadeel steeds behendig binnen de perken te houden; Nepomiatsji kon dit niet.

Na de zesde partij is Nepomniatsji ingestort. In zowel de achtste, de negende als de elfde partij maakte hij ernstige fouten, die goed werden afgestraft. Het is moeilijk te zeggen hoe zoiets komt. Natuurlijk moet je tijdens zo’n match de hele tijd op je tenen lopen. Nepomniatsji kreeg in de eerste zes partijen zeker zijn kansen, en had even goed kunnen voorstaan. Als dat niet gebeurt, gaat dat als een molensteen rond je nek wegen. Het is moeilijk om dan steeds maar weer op een muur te beuken, hopend op een klein voordeeltje. Ik kan mij voorstellen dat dan de neiging om een drastische zet te spelen en de zaak te forceren toeneemt.

Het was een match van hoog niveau. Bij de vorige matches van Carlsen overheerste bij mij toch enige teleurstelling. Anand was duidelijk niet tegen hem opgewassen, Karjakin en Caruana waren wel even sterk, maar daar bedierven de vele remises de pret. Ik vind het jammer dat Nepomniatsji geen partij heeft kunnen winnen. Nu lijkt het net of hij kansloos is weggespeeld. Dat was zeker niet het geval.

Ik kan bijna niet wachten op de nieuwe match. Met Firouzja komt een uitdager van zeg maar een nieuwe generatie kijken. Daarnaast zijn er nog bijvoorbeeld Caruana, Ding of So die hoge ogen kunnen gooien. Of natuurlijk onze eigen Giri. Maar eerst krijgen we in januari het Tata-teel Toernooi.         

Omgevingsfactoren

Gegevens

Gepubliceerd op zondag 23 januari 2022 20:38

Geschreven door Martin Mellens

Heeft de omgeving invloed op de uitslag van een schaakpartij? Als schaker denk je natuurlijk gelijk “natuurlijk niet”. Bord en stukken, de klok en de denkkracht van de spelers: daar gaat het om. Een recent wetenschappelijk artikel wees op het tegendeel. Luchtvervuiling blijkt de kans op remise te vergroten. Op deze uitkomst valt vast wel wat af te dingen, maar het zet aan het denken.

Belangrijke omgevingsfactoren zijn licht, ruimte, geluid en geur. Voor een serieuze schaakpartij zijn licht en weinig geluid essentieel. Schaken in het donker kan, maar dan wordt het blindschaak. Schaken bij slecht licht kost óf veel meer energie, óf gaat ten koste van het spel. Veel ruimte heb je als schaker niet nodig, maar het is wel fijn als je een beetje makkelijk bij je bord kan komen. In sommige clublokalen is het behoorlijk passen en meten. Dat schaakt niet relaxt.

Lawaai is natuurlijk ook uit den boze. Bij clubwedstrijden kan je nog wel eens gestoord worden door zingende zangkoren, kletsende bargasten of voetballende jeugd. Bij schaaktoernooien speel je als amateur meestal in een grote zaal met een groot aantal borden. Bijna onvermijdelijk ontstaat aan het einde van de rondes geroezemoes als partijen zijn afgelopen en meer mensen door de zaal gaan lopen. Het hangt een beetje van de vorm van de dag en je concentratievermogen af hoeveel last je hiervan hebt. Zelf vind ik enig gepraat wel gezellig. Wel geldt dat als je éénmaal gestoord wordt door een bepaald geluid de partij bijna verloren is, omdat de concentratie weg is.

De geur in een schaaklokaal is nooit echt prettig, omdat veel mensen lange tijd in een ruimte zitten. Het ruikt dus vaak wat muf. Echte stank heb ik niet meegemaakt, maar ik heb nog wel de tijd meegemaakt dat tijdens het schaken gerookt mocht worden. Door de spanning van de wedstrijd stak natuurlijk menig schaker een extra sigaretje op. Het gevolg was dat na verloop van tijd een blauwe mist neerdaalde op de borden. Niet bevorderlijk voor het schaken, maar ik kan niet zeggen of het mij punten heeft gekost. Je was in die tijd niet anders gewend. Gelukkig behoort dit tot het verleden.

Als schaker wil je zo min mogelijk gestoord worden door de omgeving. Op deze manier lijkt het alsof het effect van de omgeving vooral negatief kan zijn. Echt gezellig zijn schaaklokalen eigenlijk nooit, maar tijdens de partij is dat niet iets dat mij stoort. Je bent toch vooral bezig met je eigen partij of anders kijk je naar andere partijen. De gezelligheid komt wel bij het napraten als de partij is afgelopen.

Omgevingsfactoren lijken dus vooral een negatieve invloed te kunnen hebben. Toch is dit niet het hele verhaal. Tijdens mijn werk kijk ik soms even uit het raam en heb dan uitzicht op een paar prachtige bomen en wat vijvertjes. Als ik daar vogels zie nestelen, of een eekhoorn zie lopen dan kan ik genieten van dat uitzicht. Het geeft mij nieuwe energie. Het zou bij een schaakpartij ook zo kunnen werken. Kortom: genoeg materiaal voor vervolgonderzoek.

Schaken is topsport

Gegevens

Gepubliceerd op zaterdag 04 december 2021 10:19

Geschreven door Martin Mellens

De strijd om het wereldkampioenschap is in de zesde partij volledig losgebarsten. Na vijf remises wist Magnus Carlsen te winnen van zijn uitdager Jan Nepomniatsji. Na 136 zetten en bijna acht uur spelen had hij de buit binnen. Wat een titanengevecht!

In alle fasen was de partij boeiend. In de opening werd gekozen voor een flexibele opstelling die allerlei mogelijkheden open liet. Dit zie je vaak bij grootmeesters en zeker in matches. Carlsen bracht een nieuwtje, maar Nepomniatsji reageerde goed en stond zeker niet slechter. Toen liet hij toe dat Carlsen een dame kon ruilen tegen twee torens. Na vele verwikkelingen en fouten van beide kanten ontstond een eindspel waarin Carlsen een Toren, Paard en vier pionnen had en Nepomniatsji een dame en drie pionnen. Toen bleek waarom Carlsen wereldkampioen is. Het stond objectief gelijk, maar steeds wist hij door maneuvreren dreigingen te creëren en zijn positie te verbeteren. In het verre eindspel bezweek Nepomniatjsi onder de druk.

Wat een mokerslag moet deze partij zijn voor Nepomniatsji. Hij had eerst mede het spel gemaakt door vereenvoudigingen uit de weg te gaan en voor de aanval te kiezen. Daarna had hij zetten lang een stand moeten verdedigen, waarbij hij geen reële kans had om te winnen. Hoe moeilijk is het om dan steeds alert te blijven en de sterkste zet te vinden. Lange tijd slaagde hij daarin. Een op het eerste gezicht logische damezet bleek uiteindelijk de verliezende zet.

De manier waarop Carlsen het eindspel speelde is leerzaam. Steeds zorgde hij dat zijn stukken bleven samenwerken. Geen zwaktes creëren voordat alle stukken goed staan.  Pas als alle stukken op de juist plek staan, ga je lopen met de pionnen. In mijn eigen partijen storm ik vaak uit ongeduld of vermoeidheid als een gek naar voren met mijn pionnen. Het zal mij niet veel helpen dat ik in deze partij heb gezien hoe het moet. Dit kan ik met geen mogelijkheid nadoen. Zoals een commentator zei: ikzelf had deze stelling met beide kleuren verloren. Toch is het altijd boeiend om te zien hoe topspelers zoiets aanpakken.

Duidelijk is dat schaken een topsport is. Bijna acht uur lang op de toppen van je kunnen geconcentreerd nadenken. De spelers moeten na afloop uitgewrongen zijn geweest. Ik kan mij voorstellen dat je na zo’n gevecht ook niet meteen de slaap kan vatten. Vandaag moeten ze weer aan de slag. De match telt 14 reguliere partijen.  Wij als toeschouwers hopen natuurlijk op nog acht van deze spektakelstukken.     

Samenvatting op schaaksite.nl

Samenvatting Op Youtube met Caruana

Samenvatting op YouTube met Daniël King

Schaken in popsongs

Gegevens

Gepubliceerd op zondag 02 januari 2022 10:33

Geschreven door Martin Mellens

Schaken in popsongs De laatste dag van het jaar. Zoals altijd luister ik naar de Top 2000 op radio 2. Traditie heet dat. Goede muziek, maar wel een beetje saai. Altijd ongeveer dezelfde liedjes. Een top 2000 met liedjes over schaken zou eigenlijk veel leuker zijn, bedacht ik mij al mijmerend. Zijn er eigenlijk veel liedjes over schaken?

Gelukkig hebben we tegenwoordig internet voor dit soort vragen. Mijn eerste zoekpoging “chess in popsongs” brengt me zowaar bij de site chess.com, waar kennelijk een paar jaar eerder al een soortgelijke poging is gewaagd. Het is een teleurstelling. Veel songs bevatten slechts vage verwijzingen. Zoeken op schaakstukken kan eigenlijk niet. De zoekterm Queen brengt je bij Bohemian Rhapsody van Queen en Dancing Queen van Abba. Pawns levert onder andere War Pigs op van Black Sabbath. Langzamerhand vond ik wat meer teksten, maar het blijft een lastige zoektocht.

Probleem is dat schaken meestal figuurlijk wordt gebruikt. De teksten verwijzen naar pionnen, koningen en dames, maar dat verwijst naar gebroken liefdes of relaties. Uiteindelijk heb ik een aantal teksten gevonden die een eervolle vermelding verdienen. Dit is dus de voorlopige top 10. Een liedje over een echte schaakpartij heb ik nog niet gevonden. Misschien iets voor Nick en Simon?

10. De verjaardag – Hans Böhm Hans Böhm heeft in de jaren negentig van de vorige eeuw een CD gemaakt met daarop dit liedje. Helaas heb ik de volledige tekst niet kunnen vinden, vandaar de 10e plek. Het fragment dat ik gehoord heb, bevat wel een aantal leuke referenties naar het schaken.

9. Chess – Weezer
Door de beginzin “Chess is such a difficult game” verdient dit liedje een plek in de top 10. Jammer genoeg voor de schaker blijkt uit het tweede couplet dat het gaat over relaties.

8. White Rabbit – Jefferson Airplane
“When the men on the Chessboard get up and tell you where to go”. Is dit een nachtmerrie, voor een schaker of juist een aansporing? Moeten wij tijdens een partij de verborgen bedoelingen van onze stukken zien te begrijpen?

7. Knight Moves – Suzanne Vega “Watch while the queen in one false move, turns herself into a pawn.” Iedere schaker zal terugdenken aan een partij waarin de dame tot langdurige passiviteit werd veroordeeld. Het liedje gaat over twijfels van de zangeres in een liefdesrelatie. Een mooi gekozen beeld.  

6. Siem – Schaakmat
Het seksueel suggestief gebruik van schaaktermen wordt hier tot kunst verheven met zinnen als “ik neem je dame als een paard”. Wie hier wel om kan grinniken, moet zeker eens naar dit liedje gaan luisteren. Wie het te kinderachtig vindt voor woorden kan het beter over slaan.

5. Careful with that Mic – The Clutch De eerste van een aantal rapnummers. Er wordt gesproken van schaakmat en een heus veld genoemd in de tekst. Verder heeft het liedje met schaken niet zoveel te maken.

4. Checkmate – Apathy
“I set my moves up, strategically; enemy kings are taken easily” Als motto en om ons in de stemming te brengen voor een schaakpartij zeer geschikt.

3. Weak spot – Wu Tang Clan
Dit nummer bevat een couplet met veel schaakterminologie. Kijk maar naar deze zinnen: “I stay on the sixty-four squares, while controlling the center Trading space for material, the time zone I enter It's calculated by movement, from pushed pieces Advances in development, once the pawn reaches” Lastig te interpreteren couplet. Ik zie er vooral een verwijzing in naar het harde en moeilijke leven in de achterbuurten van sommige steden in de VS.

2. Het schaakbord – Claudia de Breij
Broer en zus spelen een schaakpartij. De zus verliest en gooit kwaad het bord om. De emotie is herkenbaar. Het wat moralistische einde vind ik jammer.

1. Het schaakspel – Harry Jekkers
Een voor mij zeer herkenbare beschrijving van de eerste kennismaking met het schaakspel. Het vinden van het spel in de spellendoos, het zelf uitknippen van de stukken en de eerste zetten. Een ontroerend liedje.

Versnipperd

Gegevens

Gepubliceerd op woensdag 01 december 2021 07:36

Geschreven door Martin Mellens

De match om het wereldkampioenschap schaken is begonnen. Carlsen verdedigt zijn titel tegen Nepomneatchi. De veranderingen in het medialandschap zijn ook aan het schaken niet voorbij gegaan. Van schriftcultuur is de berichtgeving steeds meer beeldcultuur geworden.

De eerste match die ik serieus volgde was die tussen Karpov en Kasparov in het midden van de jaren tachtig van de vorige eeuw. De berichtgeving over het schaken in kranten, radio en TV was toen op zijn hoogtepunt. De matches in de jaren zeventig en tachtig stonden bol van de sportieve en politieke spanning. Bovendien had Nederland met Jan Timman een serieuze kandidaat voor de wereldtitel. Iedere zichzelf respecterende krant had een schaakrubriek, waarin de match werd besproken. De partijen werden geanalyseerd op de sportpagina. Op teletekst kon je de partij live volgen. In mijn herinnering had Hans Böhm op zondag een half uurtje op TV om de belangrijkste momenten door te nemen.

Bij deze tweekamp zag ik een kort berichtje op Teletekst dat de eerste partij in remise was geëindigd. Jongere lezers dan ik zouden misschien een berichtje op nu.nl of een andere nieuwssite hebben gelezen. Daarna ben ik gaan zoeken op internet naar commentaar. Vrij snel vond ik een aantal filmpjes op YouTube, waarin de eerste twee partijen werden besproken. Er is natuurlijk ook een officiële site van de match. Je kunt de wedstrijden zelfs live volgen.

Voor de schaakliefhebber is de hoeveelheid informatie tegenwoordig smikkelen en smullen. Je hebt veel meer en betere informatie tot je beschikking dan vroeger. Het gaat ook veel sneller. Voordat de kranten zijn gedrukt, heeft de liefhebber al 10 verschillende analyses gezien of misschien zelf al de partij in zijn computer gezet. Bovendien kan de informatie worden afgestemd op je persoonlijke voorkeur. Zelf wil ik alleen een bord en stukken zien en zo min mogelijk sfeerimpressies van nagelbijtende spelers of jolige toeschouwers. Ik kies de bronnen waarin ik op mijn wenken word bediend.

Iemand die schaken wel leuk vind, maar het allemaal niet zo goed volgt, zit intussen met de gebakken peren. Je hebt heel erg veel informatie, maar die is wel versnipperd over een groot aantal sites. Je moet dus goed weten waar je moet zoeken en kunnen snoeien. In de meeste gevallen zal dit voor een leek teveel moeite zijn. Zo krijg je de situatie dat een relatief kleine groep veel beter geïnformeerd is, maar het grote publiek denk ik minder. Van de spanning van de match krijgen ze weinig mee. Voor de populariteit van het schaken denk ik geen goede zaak.

Hier ligt een taak voor de schaakclubs. Zij kunnen op hun sites een korte samenvatting geven van de belangrijkste ontwikkelingen en verwijzen naar toegankelijke informatie bronnen. Zo kunnen we meer mensen laten genieten van een spannende WK-match. Ter info: Op schaaksite.nl staat een mooi stuk van Herman Grooten over de match met ook een bespreking van de verschillende livestreams

https://www.schaaksite.nl/2021/11/28/nepomniachtchi-en-carlsen-vliegen-elkaar-in-de-haren-toch-remise/

https://www.schaaksite.nl/2021/11/30/4e-partij-carlsen-probeert-het-niet-lang-op-zijn-verjaardag/

Op YouTube staan verscheidenen besprekingen van de wedstrijden. Persoonlijk vind ik de analyses van Daniel King goed. De livestreams met commentaar (o.a. van Giri) zijn ook te zien. Erg leuk, maar wel een lange zit.